Το ΑΠΘ γράφει ιστορία στη φωτονική τεχνητή νοημοσύνη με τον ισχυρότερο AI επεξεργαστή παγκοσμίως
Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης συνεχίζει να τοποθετεί την ελληνική έρευνα στον παγκόσμιο τεχνολογικό χάρτη. Δύο χρόνια μετά την ανάπτυξη ενός επεξεργαστή Τεχνητής Νοημοσύνης που αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ο ταχύτερος στην κατηγορία του, το Τμήμα Πληροφορικής παρουσιάζει πλέον ένα ακόμη πιο εντυπωσιακό επίτευγμα τον ισχυρότερο πλήρως προγραμματιζόμενο φωτονικό επεξεργαστή AI που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα.
Ο νέος επεξεργαστικός πυρήνας βασίζεται σε μια ριζικά διαφορετική φιλοσοφία υπολογισμού. Αντί για ηλεκτρικό ρεύμα, χρησιμοποιεί φως και φωτονικούς νευρώνες, υλοποιώντας μια καινοτόμο αρχιτεκτονική που επιτρέπει την εκτέλεση αλγεβρικών πράξεων σε εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες. Το κλειδί της επιτυχίας βρίσκεται στην τρισδιάστατη πολυπλεξία στον χρόνο, στον χώρο και στο μήκος κύματος μια προσέγγιση που μέχρι πρότινος θεωρούνταν θεωρητικά εφικτή αλλά πρακτικά δύσκολη στην υλοποίηση.
Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό συνολική υπολογιστική ισχύς 262 TOPS, δηλαδή 262 τρισεκατομμύρια πράξεις ανά δευτερόλεπτο. Η επίδοση αυτή δεν αποτελεί απλώς βελτίωση, αλλά νέο σημείο αναφοράς. Σε σύγκριση με άλλα ερευνητικά πρωτότυπα πλήρως προγραμματιζόμενων φωτονικών επεξεργαστών, η διαφορά αγγίζει τις 24 φορές, ενώ ακόμη και σε σχέση με τον ισχυρότερο tensor core B200 της NVIDIA, η υπεροχή υπολογίζεται περίπου στη δεκαπλάσια ισχύ.
Πέρα από τους αριθμούς, η σημασία της έρευνας είναι ουσιαστική. Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στη φωτονική υπολογιστική ήταν η αδυναμία υποστήριξης μεγάλων και απαιτητικών μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης. Η λύση που προτείνει η ερευνητική ομάδα του ΑΠΘ ανοίγει τον δρόμο για πρακτική αξιοποίηση φωτονικών πυρήνων σε κλίμακα, φέρνοντας πιο κοντά την επόμενη γενιά ενεργειακά αποδοτικών AI συστημάτων.
Η επιτυχία αυτή είναι προϊόν στενής διεπιστημονικής συνεργασίας. Στον πυρήνα του έργου βρίσκονται δύο ερευνητικές ομάδες του Τμήματος Πληροφορικής η ομάδα Ασύρματων και Φωτονικών Συστημάτων και Δικτύων (WinPhoS) του ΚΕΔΕΚ, υπό την επιστημονική καθοδήγηση του καθηγητή Νίκου Πλέρου, και η ομάδα Υπολογιστικής Νοημοσύνης και Βαθιάς Μάθησης (CIDL), με επικεφαλής τον καθηγητή Αναστάσιο Τέφα και βασικό συνεργάτη τον επίκουρο καθηγητή Νικόλαο Πασσαλή από το Τμήμα Χημικών Μηχανικών.
Η διεθνής αναγνώριση δεν άργησε να έρθει. Ο κύριος ερευνητής του έργου, Χρήστος Παππάς, συγκαταλέχθηκε πρόσφατα ανάμεσα στους δέκα κορυφαίους υποψήφιους διδάκτορες παγκοσμίως για το 2025 από την IEEE Photonics Society, λαμβάνοντας το βραβείο Photonics Society Graduate Student Scholarship. Παράλληλα, ο Δρ Απόστολος Τσακυρίδης προσκλήθηκε να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνας στο κορυφαίο διεθνές συνέδριο Οπτικών Επικοινωνιών, τον Μάρτιο του 2026 στο Λος Άντζελες.
Η δυναμική αυτή έχει ήδη προσελκύσει σημαντική χρηματοδότηση, τόσο από ευρωπαϊκά προγράμματα Horizon και εθνικά ερευνητικά σχήματα, όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Ανάμεσα στους υποστηρικτές συγκαταλέγεται και η αμερικανική νεοφυής επιχείρηση Celestial AI από τη Silicon Valley, η οποία πρόσφατα εξαγοράστηκε από τη Marvell Technologies έναντι 5,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων μια εξέλιξη που υπογραμμίζει το εμπορικό και στρατηγικό ενδιαφέρον της συγκεκριμένης τεχνολογίας.
Για την ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα, το επίτευγμα του ΑΠΘ δεν αποτελεί απλώς έναν ακόμη τίτλο διεθνούς διάκρισης. Είναι μια σαφής ένδειξη ότι η έρευνα αιχμής στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και της φωτονικής μπορεί όχι μόνο να ανταγωνιστεί, αλλά και να υπερβεί τις παγκόσμιες εξελίξεις, θέτοντας τις βάσεις για το μέλλον των υπολογιστών υψηλών επιδόσεων.
